Voor binnen en buiten (de WOR)

De vraag die veel gesteld wordt rond de aanvraag voor ontheffing van een ondernemingsraad bij de SER door de GGZ NML is waarom een andere vorm niet binnen de WOR kan. Hier een uitleg waarom de GGZ NML vindt dat het ontheffingsverzoek nodig is.

De WOR gaat uit van het principe van gescheiden verantwoordelijkheden. Dat komt tot uitdrukking in een bepaling in de WOR die zegt dat de bestuurder (ondernemer) geen deel uitmaakt van de ondernemingsraad. Tot 1971 was dat nog wel het geval. Het effect van deze scheiding is dat de verschillen tussen werkgevers en werknemers benadrukt worden.
Uit onderzoek blijkt (onder andere ‘De bestuurder stuurt met de ondernemingsraad’, Huijgen cs, 2007) dat medezeggenschap pas goed functioneert wanneer bestuurder en or een goede samenwerking vinden. Het vinden van die goede samenwerking is binnen de langdurige medezeggenschapspraktijk die de GGZ NML heeft niet gelukt. De betekenis van de WOR zoals deze zich inmiddels geworteld heeft in ‘de genen’ van werknemers en werkgevers heeft daarin steeds een doorslaggevende rol gespeeld.
Of werknemers of werkgevers nu wel of niet een directe ervaring met medezeggenschap volgens de WOR hebben, steeds bleken de klassieke, oppositionele arbeidsverhoudingen die aan de WOR ten grondslag liggen een beletsel te vormen voor goede samenwerking en een verbetering van de medezeggenschap. De GGZ NML heeft ontdekt dat in hun situatie de WOR het denken in overeenkomstige belangen belemmerde en dat dit steeds opnieuw gebeurde wanneer er binnen deze wet naar een goede samenwerking werd gezocht. De WOR is geen slechte wet, maar de toepassing ervan bij de GGZ NML hinderde de ontwikkeling naar arbeidsverhoudingen die een antwoord bieden op de vragen en ontwikkelingen waar zij voor staan.
Werkgever en werknemers staan voor hetzelfde doel. Ze komen verder wanneer ze opereren vanuit vertrouwen dan wanneer ze dat doen vanuit wantrouwen (Zie: ‘De snelheid van vertrouwen, Covey, Merrill, 2008). Dat is ook de grondslag van het medezeggenschapsmodel.
Een verschuiving van paradigma’s maakt het mogelijk om gelijkwaardige arbeidsverhoudingen te creëren, passend bij de eigen organisatie. De vormgeving en de werkwijze van de medezeggenschap wordt hiervan afgeleid en is maatwerk.

Meer achtergrondinformatie te verkrijgen via dicktermond@beuk.nl

De kunst van het betrekken

Afgelopen dinsdagmiddag was de boekpresentatie.

Dank aan een ieder die deze middag tot zo'n succes maakte.

We hadden een lekker volle zaal (de politie sprak van 72 bezoekers, onze eigen schattingen gaan richting 75) en een programma dat onverwacht goed uitpakte. Een mooie, brede samenstelling, tussen de bedrijven door sijpelde iets van de zorg die bij veel mensen ontstaan is over samenhang, binding en betrokkenheid in de samenleving.

We hadden een paar mooie praatjes en vier mooie tafelredes. Mieke van de Berg (directeur  van eigen Haard in Amsterdam) deed een tafelrede, Dorien de Wit (de Beuk) werd na afloop van haar verhaal direct gevraagd om de uitgeschreven tekst en Jacco van den Berg (directeur van het adviesbureau dat zijn naam draagt) die begon met een nogal pijnlijk fragment waarin Louis van Gaal lekker van leer trok.

 Lydia en ik deden een pecha kucha (20 beelden, waarvan elk beeld 20 seconden blijft staan, met daarbij je tekst) die we wat hadden gepimpt door er live pianobegeleiding bij te vragen van Martien van Oostrum (Pater Moeskroen en een van de mede auteurs).

Het eerste exemplaar van het boek ging naar Sander de Kramer, hoofdredacteur van de Straatkrant. Ik vond het echt heel mooi en passend om hem te vragen; een geweldig voorbeeld van het organiseren van betrokkenheid en de uitdagende vindingrijkheid die nodig is om deze waar te maken. Hij vertelde over een project in Sierra Leone waar een club is van eenbenige sporters (oorlogsslachtoffers).

Ik had verwacht dat na het eerste deel van het programma de meerderheid van het volk zijn hielen zou lichten, maar het tegenovergestelde was het geval: een stuk of zeven geanimeerde workshops en een informele toast als afsluiting.

Het boek is via internet te koop, arriveert in de loop van de komende twee weken in winkels.

 

De kunst van het betrekken
Lydia Schippers, Dick Termond e.a.
Academic Service

ISBN 9789052617701
Pagina's 152

Vakbonden missen kans op sociale vernieuwing

Vakbonden laten kans op sociale vernieuwing liggen.

Verzet tegen ontheffingsverzoek bij de SER

Acht argumenten om medezeggenschap wel te vernieuwen

Bij de GGZ Noord- en Midden Limburg (GGZ NML) is gekozen voor een nieuwe vorm van medezeggenschap. Deze biedt alle werknemers effectieve invloed en de dynamische structuur ervan maakt medezeggenschap aantrekkelijk voor een grotere groep werknemers. Om deze nieuwe vorm mogelijk te maken is door de GGZ NML in januari bij de Sociaal Economische Raad een ontheffingsverzoek ingediend voor de instelling van een ondernemingsraad. Vier vakorganisaties voeren hiertegen verzet en de brancheorganisatie eist instelling van een OR. De Beuk heeft GGZ NML ondersteund bij de ontwikkeling en invoering van nieuwe vormen van medezeggenschap. In dit artikel noemen we acht argumenten waarom de vakbonden en de brancheorganisatie de ingeslagen richting naar moderne arbeidsverhoudingen serieus moeten overwegen.

Wat is de nieuwe vorm van medezeggenschap bij de GGZ NML

Bij de GGZ NML constateerden de Raad van Bestuur en de OR dat hun medezeggenschap ondanks de beste bedoelingen bleef haperen. Interviews met werknemers leverden een dramatisch oordeel op over de ondernemingsraad: onzichtbaar, ver van mijn bed show, heeft geen invloed, niks voor mij en ze zitten erin voor eigenbelang. Het waren enkele van de vele verontrustende kwalificaties. De interviews brachten ook verbetersuggesties en op basis daarvan is een nieuw medezeggenschapsmodel gebouwd.

Gekozen is voor een constructie waarbij alle personeel effectieve invloed krijgt en die medezeggenschap toegankelijk en aantrekkelijk maakt voor een grotere groep werknemers. Op centraal niveau is een regiegroep gevormd met daarin de Raad van Bestuur en werknemers. Hun centrale taak: het bevorderen van de medezeggenschap en vergroten van betrokkenheid van alle werknemers. Ze stellen projectgroepen in, bewerkstelligen andere werkwijzen en maken een cultuurverandering mogelijk. De gedachte erachter is ‘geef werknemers invloed op het eigen werk’. Keer op keer blijkt dit een doorslaggevende factor bij het succes van een organisatie en het welzijn van zijn werknemers. (Zie: ‘Ziek door onzekerheid’, Warning, FNV Bondgenoten, 2009). Op de nieuwe vorm wordt toezicht gehouden door een democratisch gekozen orgaan van werknemers.

Voor de goede werking van de nieuwe vorm van medezeggenschap ziet de GGZ NML de klassieke ondernemingsraad als een beletsel. Daarom is op 21 januari van dit jaar bij de SER ontheffing werd gevraagd voor de instelling van een OR.

Argumenten voor de nieuwe vorm van medezeggenschap

De vakbonden hebben bezwaar tegen de invoering van het nieuwe systeem bij de GGZ NML. Ze roepen hun leden op om er niet aan mee te werken. De missen daarmee een interessante kans op sociale vernieuwing. Hier volgen acht argumenten waarom de vakbonden nieuwe vormen serieus moeten overwegen.  

Argument 1: van formele naar daadwerkelijke invloed.

Hoewel in de WOR rechten en plichten zijn vastgelegd, blijkt dat in de praktijk geen  garantie voor daadwerkelijke invloed. Een van de grootste ergernissen van OR’s is juist dat hen daadwerkelijke invloed ontbreekt, wat men ook doet. Vastgelegde rechten blijken in de praktijk nauwelijks toepasbaar. Dat is niet de schuld van bestuurders en ook niet van OR’s.

Bestuurder en OR kunnen met elkaar betere werkende, concrete afspraken. Raad van Bestuur en de werknemers van GGZ NML laten zien dat het kan.

Argument 2: Beter zicht op strategisch beleid. 

In weerwil van wat is vastgelegd in de WOR, hebben ondernemingsraden in de praktijk weinig overzicht op het strategische beleid en daar weinig invloed op (Zie: ‘Verliest de medezeggenschap aansluiting’, van Hees en Goodijk, 2007). Praktijk is veelal dat OR’s betrokken worden als het strategisch beleid al is overgegaan in uitvoering.

Ook hier treft bestuurders noch OR’s blaam. De WOR schrijft procedures voor die heel vaak niet meer passen op hedendaagse organisaties en hun wijze van besluitvorming.

In de nieuwe vorm van medezeggenschap wordt het overzicht per definitie geregeld, doordat de bestuurder onderdeel uitmaakt van de medezeggenschap. 

Argument 3: Goede afspraken werken beter dan beroepsprocedures.

De beroepsprocedures van de WOR zijn vooral bedoeld om naleving van deze wet af te kunnen dwingen. Ook hier vormde zich een eigen praktijk. De bij de WOR bevoegde colleges (bedrijfscommissies, kantonrechter of ondernemingskamer) hebben bij geschillen de neiging om de goede verhoudingen tussen partijen te herstellen. Dit volgt een algemeen maatschappelijke trend om kwesties te willen oplossen door bemiddeling (mediation). 

De nieuwe vorm van medezeggenschap bij de GGZ NML heeft als fundament een goed overleg, vertrouwen en samenwerking. Deze zijn effectiever dan bij de rechter afgedwongen handelingen. Overigens is de nieuwe vorm van medezeggenschap gebaseerd op een convenant dat ook van rechtswege geldig is. Wanneer dat niet wordt nageleefd, kan een van de partijen naar de rechter.

Argument 4: Meer werknemers zijn betrokken.

Ondernemingsraden worden democratisch gekozen, maar dat systeem heeft          nadelen. In de eerste plaats sluit het nogal wat werknemers uit. De nieuwe vorm van medezeggenschap biedt alle werknemers effectieve invloed. Het maakt medezeggenschap toegankelijk en aantrekkelijk voor grote groepen medewerkers.

Een tweede nadeel van een democratische verkiezing is dat deze betrokken werknemers trekt die snel gefrustreerd raken, omdat ze invloed willen op uitvoerend niveau. En juist dat is wat ze in de ondernemingsraad niet krijgen. De nieuwe vorm van medezeggenschap biedt werknemers invloed op het niveau dat zij wensen: verrichten, inrichten of richten.

Een derde nadeel: democratische verkiezingen garanderen niet dat de juiste kunde en kwaliteiten worden ingezet op de plek waar deze hard nodig zijn. Het nieuwe systeem houdt daar wel rekening mee; het voorkomt dat mensen afbranden, omdat ze moeten over- of onderpresteren of zich moeten verbinden aan langdurige verplichtingen.

Argument 5: medezeggenschap is een gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Dit principe komt tot uitdrukking in een bepaling in de WOR die zegt dat de bestuurder (directie) geen deel uitmaakt van de ondernemingsraad. Tot 1971 was dat wel het geval.

Het effect van deze scheiding was dat de verschillen tussen werkgevers en werknemers benadrukt werden. De overeenkomstige belangen tussen hen werden daardoor moeilijk of niet gevonden. In moderne arbeidsorganisaties vindt men deze klassieke, oppositionele arbeidsverhoudingen weinig meer terug, behalve in de medezeggenschap. Er is veel reden om medezeggenschap de verantwoordelijkheid te laten zijn van beide partijen (Zie: ‘De bestuurder stuurt met de ondernemingsraad’, Huijgen, Bruin en Heijink, 2007). Alleen wanneer medezeggenschap een verantwoordelijkheid is van directie en werknemers kan deze betekenis krijgen. Alleen dan kan zij bijdragen aan werkplezier en het succes van de organisatie.

Argument 6:  Medezeggenschap werkt alleen met vertrouwen.

Werkgever en werknemers staan voor hetzelfde doel. Ze komen verder wanneer ze opereren vanuit vertrouwen dan wanneer ze dat doen vanuit wantrouwen (Zie: ‘De snelheid van vertrouwen, Covey, Merrill, 2008).

Argument 7:  Niet tegen elkaar, maar met elkaar.

De ondernemingsraad en Raad van Bestuur van GGZ Noord- en Midden Limburg zijn van mening dat het in stand houden van een OR voor hen niet goed werkt. Wij zijn het in hun geval met deze keuze eens. Met name het principe van een onafhankelijk medezeggenschap (ondernemingsraad en bestuurder apart) stond een goede samenwerking, gebaseerd op vertrouwen in de weg. Een verschuiving van paradigma’s was nodig om uit de loopgraven te komen.

Argument 8: Ook een rol voor de bonden

De vakorganisaties zoeken naarstig naar een passende rol in moderne arbeidsorganisaties. Ondernemingsraden hebben van de vakbonden taken gekregen, waarvan de uitvoering in de praktijk belemmeringen ondervindt.

De bonden kunnen die primaire taken (eventueel met werknemers) weer oppakken. De resultaten worden er voor alle partijen beter van. Mooi zou het ook zijn als vakbonden willen deelnemen in de nieuwe vorm van medezeggenschap. Ze kunnen dan naast een noodzakelijke toezichthoudende rol ook een directe bijdrage leveren aan goede en moderne arbeidsverhoudingen. 

De bonden willen praten als...

De vakbonden zijn door de GGZ NML uitgenodigd voor een gesprek op 11 maart 2010. Reactie van de ABVAKABO, NU'91, CNV en FBZ...
We komen graag, alleen moet u dan eerst aan de SER laten weten dat u het ontheffingsverzoek voor de instelling van een OR wilt aanhouden (oftewel: u trekt het verzoek in ieder geval tijdelijk terug).

Kennelijk is het de bonden erom te doen om de zaak van de publieke agenda te krijgen. 
Later deze week zal in deze blog worden ingegaan op de inhoudelijke bezwaren die er zijn.

Het ontheffingsverzoek aan de SER en de reactie van de bonden

18 januari 2010 Gesprek met bonden en hun kansen in nieuwe MZ

Op uitnodiging van enkele mensen die binnen de bonden actief zijn op het gebied van medezeggenschap heb ik met hen een gesprek. Bij aanvang is de sfeer net niet grimmig. Wel ontstaat er werkelijke aandacht om te horen en te begrijpen wat de gedachten achter MZ-Samen zijn. Gaandeweg draait de sfeer bij en gaat het ook over de kansen die andere vormen van medezeggenschap voor de bonden bieden.

Vakbondsbestuurders hebben immers moeite om zich zichtbaar te maken en de bonden delegeerden met weinig succes taken naar OR’s. Een van de drie vakbondsmensen met wie ik het gesprek had, suggereerde dat het ook mogelijk is een vakbondsbestuurder lid te laten zijn van een Regieteam. Dat zou inderdaad een prachtige oplossing zijn. Laat de vakbond zorg dragen voor de belangen van werknemers waar ze van oudsher voor staan. Daar zijn ze ook beter in dan OR’s. Maar, werk in zo’n regiegroep constructief mee. 

In hetzelfde gesprek wordt echter duidelijk gemaakt dat de bonden grote bezwaren hebben tegen het ontheffingsverzoek dat de GGZ NML gaat indienen.

21 januari 2010 Ontheffingsaanvraag naar de SER weg en het waarom

De GGZ Noord- en Midden Limburg dient bij de SER een ontheffingsverzoek in voor de instelling van een ondernemingsraad. Het is voor de GGZ NML een principiële kwestie. Gedurende het MZ-Samen traject ontdekten bestuurder en OR dat het regime van de Wet op de Ondernemingsraden directie en werknemers teveel in de verkeerde stand heeft gezet, met als gevolg: oppositie, wantrouwen en controle. Volgens hen waren samenwerking, vertrouwen en creativiteit nodig om de medezeggenschap weer vitaal te maken.

Invloed voor iedereen

Het belangrijkste wat bestuurder en or-leden voor ogen stond, was om iedere werknemer de invloed te geven die hij of zij nodig heeft. Invloed laag in de organisatie. Zorgen dat mensen fluitend naar hun werk gaan, maar ook weer fluitend naar huis. Zorgen dat werknemers invloed kunnen hebben op die manier die hen past. Niet iedereen heeft zin om voor een lange periode in een OR te gaan, om het daar vervolgens niet te kunnen hebben over problemen die je op je eigen afdeling tegenkomt. Bevorder dat werknemers invloed kunnen hebben, biedt meerdere vormen van participatie aan.

Januari 2010 Voorbereiding verkiezingen

Bij de GGZ NML is men druk doende met de organisatie van de verkiezingen voor de Raad van de Medezeggenschap. Deze RvM houdt toezicht op de manier waarop in het gekozen model vorm wordt gegeven aan de medezeggenschap. De raad heeft de macht om daarop in te grijpen en kan besluiten om terug te keren naar het oude medezeggenschapsmodel met een ondernemingsraad.

27 januari 2010 De bonden zijn tegen

De bij de GGZ NML werkzame leden van de ABVAKABO en CNV krijgen van hun bonden een brief waarin deze in verschillende bewoordingen hun leden oproepen om

niet te gaan stemmen bij de verkiezingen. NU '91 en FBZ doen aan deze actie niet mee, omdat ze geen leden hebben binnen de GGZ NML. In de diverse brieven wordt uiteengezet dat men het door de GGZ NML gekozen systeem niet gelijkwaardig vindt aan de WOR.

Her en der verschijnt de oproep van de bonden op deuren en ramen in de gebouwen van de GGZ NML.

De Raad van Bestuur van de GGZ NML ontvangt ook post. In een brief van vier kantjes wordt uitgelegd waarom MZ-Samen niet gelijkwaardig is aan de WOR. De vier bonden kondigen aan verweer te  zullen voeren tegen het ontheffingsverzoek bij de SER en eisen dat er alsnog een ondernemingsraad wordt ingesteld. De posities zijn duidelijk.

8 februari 2010 Wat gaan we doen

We kunnen begrijpen dat de bonden bezwaren zien. Iedereen snapt dat dit een systeem in ontwikkeling is. Het meest handige lijkt om met de bonden de dialoog aan te gaan. Diezelfde week wordt tijdens een feestelijke bijeenkomst de uitslag bekend gemaakt van de verkiezingen voor de Raad van de Medezeggenschap. We besluiten de bonden op die dag een podium te geven, zodat er openbaar een gesprek kan plaatsvinden over de voor – en nadelen waarvan iedereen die dat wil getuige kan zijn. Er gaat een brief naar werknemers als reactie op de brief van de bonden. Daarin wordt nog eens kort uitgelegd waarom voor deze aanpak gekozen is en dat men van harte is uitgenodigd op de bijeenkomst op 11 februari.

Nog dezelfde dag krijgt de voorzitter van de ondernemingsraad een telefoontje van een vertegenwoordiger van de vier bonden. Woede en verontwaardiging, onacceptabel, fout, klopt niet, schandalig, te gek voor woorden, slecht voorbeeld en het is nu wel duidelijk wat de nieuwe medezeggenschap voorstelt. De bonden houden de OR-voorzitter en de RvB hier nadrukkelijk voor verantwoordelijk, eisen rectificatie en als de onzorgvuldige uitnodiging niet wordt ingetrokken, dan zullen zij wel een brief…

9 en 10 februari 2010 Verbazing

We zijn verbaasd over de houding en toon van de bonden, maar zetten ons plan door. Als de bonden aanwezig willen zijn op de verkiezingsbijeenkomst, dan zijn ze van harte welkom. Zijn ze er niet, dan zullen we een evenwichtig beeld schetsen en de bezwaren die we horen naar voren brengen. We willen niet dat dingen onbesproken blijven.

11 februari 2010 Verkiezingen

De bonden sturen nog een brief waarin ze officieel laten weten niet aanwezig te zullen zijn op de bijeenkomst. Ze kunnen niet. Het was voor hen te kort dag.  

De verkiezingsbijeenkomst wordt gehouden op een gesloten afdeling van de GGZ NML. Ook een manier om de buitenwereld binnen te brengen. De muur met kartonnen dozen die de GGZ NML ook gebruikte tijdens de presentatie van hun wedstrijdresultaat in Utrecht een paar jaar eerder, staat weer klaar. Bij de opening wordt de opname van dat optreden vertoond.

Ik vind het aangrijpend. Er is zoveel gedaan, zoveel inspanning gepleegd, er zijn zoveel barrières geslecht en mooie dingen bereikt en... er zijn verkiezingen geweest. Achter de kartonnen muur staan de gekozen leden voor de Raad van de Medezeggenschap klaar. Het is een emotioneel moment. Mies Wiegant is vanaf dat moment voorzitter af. De ondernemingsraad bestaat echt niet meer.    

Voor en tegen

We vieren een feestje en besteden ook aandacht aan het voor en tegen van de zaak. Vanuit de zaal komt de kritiek niet, dus we voeren zelf bezwaren aan en leggen uit waarom we denken dat er iets tegenin te brengen is.

Ik gebruik de vergelijking van de appel en de peer.

De bonden staan pal voor de WOR, dat is hun appel. De GGZ NML heeft een peer. Dat is ook fruit. Vergelijkingen maken tussen appels en peren, wordt meestal afgeraden.

Het verweer van de bonden komt er vooral op neer dat deze peer weliswaar fruit, maar geen appel is. Medezeggenschap kan volgens de bonden maar op een manier. Fruit is gezond, maar alleen als het een appel is.

De kunst van het betrekken
parels van participatie


Ja, het is zover. Binnen een jaar is het gelukt! Op 9 maart 2010 wordt ‘De kunst van het betrekken, parels van participatie’ gepresenteerd in Hotel New York te Rotterdam (vanaf 13.00 uur).
Als je zin hebt om erbij te zijn...
Voor € 50,- krijg je het boek, een lunch en een aantal tafelredes.
Je kan je aanmelden via info@beuk.nl

Als het boek wilt kopen, dan kan dat vanaf 9 maart bij
- Bol.com
- Managementboek.nl
- De boekhandels
ISBN 978 90 5261 770 1

De route is onbekend! Maar wél uitdagend…

Na een lange periode van proefdraaien en voorbereiden is het dan zo ver: GGZ Noord- en Midden-Limburg schrijft verkiezingen uit voor de Raad voor Medezeggenschap.

Dat is méér dan spannend, want hoe lang is het wel niet geleden dat er échte verkiezingen waren? In mijn 17-jarige carriére als ambtelijk secretaris heb ik dat zegge en schrijven één keer meegemaakt. Er was toen één kandidaat meer dan er zetels waren en nu...

Ine Koenders doet verslag.